Như vậy tựu chung lại thì biết xấu hổ về việc làm xấu, vươn đứng lên làm việc làm tốt cho nhân dân, cho đất nước, đó chính là tự đề cao nhân phẩm của chính mình để trước là trở thành thiện-nhân, sau trở lên bậc Thánh nhân.
Nhưng các giá trị đạo đức đó đang ngày bị mất đi và nhiều người nay làm việc sai quấy, tội lỗi đã không dám nhận lỗi của mình mà quanh co nhiều khi tìm mọi cách lấp liếm mà phải chờ khi mọi cái được tung ra ánh sáng mới cúi đầu nhận tội.
Nam Hàn không phải quê hương của Khổng Tử nhưng lại có người biết tiết lễ và sẵn sàng chết vì đạo lý để giữ gìn nhân phẩm thanh tao của mình.
Quay về sự kiện ông cựu tổng thống Nam hàn Roh Moo-Hyun thì như ông nói: "Cuộc sống quả là khó khăn" như ông trăn trối. Từ một công nhân, tự học để trở thành luật sư, trở thành một chính trị gia lên tới đỉnh cao: đắc cử tổng thống của một quốc gia dân chủ và chính những gì ông đấu tranh chống tham nhũng ở quốc gia này sau nhiều năm đã đưa ông trở thành vị Tổng thống được nhân dân yêu quý. Nhưng rồi sáng 23-5-2009, phải kết thúc cuộc đời bằng cách gieo mình xuống một vách đá sâu. "Tôi cảm thấy xấu hổ trước người dân của mình," trước đó, ông Roh Moo-hyun thừa nhận khi phải đến Seoul theo triệu tập của tòa.
Ông Roh thành công nhờ xây dựng được niềm tin của công chúng vào ông như là một chính trị gia trong sạch và cái chết của ông được mô tả là gây sốc cho cả nước, từ hôm 23-5, người dân ở vùng quê ông đã xếp hàng dài, đã khóc khi quan tài ông đi qua. Ông nói, ông chỉ biết đến khoản tiền 6 triệu USD mà người thân ông cầm ấy khi không còn là Tổng thống.
Người ta đang tranh cãi việc truy tìm gắt gao sự vụ này có những động cơ chính trị, nhưng, rõ ràng cũng phải thừa nhận một điều không thể chối cãi được là đã có những khoản tiền lọt vào nhà ông, nó đã đi qua những người thân nhất, là vợ, là con trai, là cháu rể, là trợ lý của chính ông. Như vậy, cho dù ông có không trực tiếp cầm tiền và làm việc mờ ám này thì chính những người thân, các cộng sự của ông vì tham lam trước đồng tiền đã đưa đẩy ông để ngã vực, bỏ lại sự nghiệp và tiếng thơm, lòng tin của nhân dân dành cho ông xưa nay. Đau xót chính là ở chỗ này.
Có người đặt câu hỏi, những khó khăn ấy, chúng "khó" đến mức nào? Cái khó khăn mà ông nói ở đây chính là sự vật lộn của cuộc đấu tranh giằng co giữa cái xấu và cái tốt, giữa danh dự nhơ uế, giữa cái chân thiện mỹ và sự xấu xa mà chính ông đã luôn đứng về cái tốt, cái đẹp và hết mình bảo vệ nó vun đắp nó. Ông đã chọn cái chết và sự xin lỗi sâu sắc trước nhân dân và bạn bè yêu quý của ông. Cho nên, mọi người Nam Hàn và nhiều người trên thế gian này vẫn tin vào đức tính tốt đẹp của ông xưa nay và chấp nhận dễ dàng lời xin lỗi của ông hôm nay.
Người ta thương tiếc ông chính là ở điều này, chẳng phải ở nghi thức nhà nước đã dành cho ông trong tang điếu và lời văn muộn mằn cố chắt lọc của đối thủ mà hôm nay đang thay ông cầm lái đất nước này.
Vấn đề không chỉ là trái hay không trái những "quy định" hiện hành vốn đang có nhiều khoảng trống là nhận "tiền hối lộ" hay "tiền hoa hồng" hay núp dưới bất kỳ danh nghĩa nào thì bản chất của sự việc vẫn chỉ là một: nhân hội lộ và một nhà lãnh đạo nghiêm minh không nên để vợ con làm những việc mà dư luận có thể "nghi" về tính khách quan chứ đừng nói là tự tay cầm lấy nó.
Ông là Tổng thống và ông vẫn là người tự quyết định cái đúng cái sai và chịu trách nhiệm trước đất nước và nhân dân mình, đâu có thể biện minh kiểu "chiếu cố công trạng đóng góp cho đất nước", hay hãy để ông được "hạ cánh an toàn".
Đó là bản chất thiện mỹ của chính ông nên bạn bè và nhân dân đã đứng dài hai bên đường khóc và tiễn đưa ông như là sự chấp nhận lời xin lỗi cao đẹp đó.
Riêng tôi xin nghiêng mình chia tay ông và vẫn trân trọng quý mến ông vì sự sám hối đến cao độ và trong việc chọn cái chết để bảo toàn tính chân thiện mỹ, để lại bài học đạo đức cho đời và vòng hoa của tôi dâng đến mộ ông là mấy chữ vàng: "Tôi nghiêng mình trước cái chết trong thanh tao và luôn biết sám hối và thực hành chân thiện mỹ!"
>> Chùm ảnh đám tang ông Roh Moohyun
Một phần thủ đô Seoul của Nam Hàn ngừng lại khi hàng chục ngàn người tập trung dự đám tang của cựu Tổng thống Roh Moo-hyun.
Những người đưa tang mang mũ và bóng bay màu vàng - màu của chiến dịch của ông Roh, người qua đời tuần trước sau khi được cho là nhảy núi tự vẫn.
Quan tài của ông Roh Moo-hyun rời quê nhà Bongha vào đầu giờ sáng thứ Sáu để tới Seoul, cách đó 450km.
Bà quả phụ, các con và tang quyến dẫn đầu đoàn đưa tang từ Bongha tới cung điện Gyeongbok ở Seoul, nơi có khoảng 3000 người tham dự.
Rất nhiều người Nam Hàn vẫn chưa hết bàng hoàng sau cái chết của ông Roh. Ông xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo, ban đầu làm luật sư về nhân quyền và sau đó hoạt động chính trị với cam kết chống tham nhũng.
Tuy nhiên, ông bị vướng vào bê bối sau khi gia đình ông bị cáo buộc đã nhận hối lộ từ một nhà sản xuất giày. Ông bác bỏ mình nhận hối lộ, nhưng đã lên tiếng xin lỗi thay mặt cho gia đình.
Tổng thống đương nhiệm, Lee Myung-bak, bị la ó khi ông lên đặt vòng hoa ở bàn thờ tại lễ tang.
Thi hài của ông Roh sẽ được hỏa táng sau buổi lễ, và tro sẽ được đưa về quê nhà Bongha.
